POLSKA: Wojenny Kołobrzeg i okolice – Część. 1

Kołobrzeg to przede wszystkim miasto wojskowe bowiem już w XVII wieku było znane jako twierdza a jeszcze wcześniej także stanowiło wartość militarną.
Do dziś całe miasto a także najbliższe okolice chowają ślad dawnych czasów w postaci starych i zniszczonych wojskowych pozostałości czy zupełnie odrestaurowanych miejsc, które zamieniono na mieszkania czy obiekty użytku publicznego. Modernizacje takich obiektów widać zwłaszcza w samym centrum Kołobrzegu natomiast na obrzeżach i poza miastem w okolicznych wsiach i miasteczkach sytuacja wygląda dosyć smutno bo w większości są to miejsca zniszczone i zaniedbane. Tym samym chciałbym rozpocząć krótką serię wpisów odnoszących się do wojennej historii Kołobrzegu i okolic.

Dla zainteresowanych zamieszczam poniżej mapkę z krótkim opisem wszystkich punktów, które będą się pojawiać w tej serii wpisów. Będzie ona na bieżąco aktualizowana o kolejne punkty z kolejnych wypraw a każda część będzie miała swój kolor znaczników. Dla tej części jest to czerwony.
[google_map_easy id=”1″]

Pod koniec lat czterdziestych XX wieku, w Kołobrzegu zdecydowano się na budowę 19 Baterii Artylerii Stałej. Na polskim wybrzeżu wybudowano 11 takich obiektów, które miały jeden cel – bronić Polskę przed atakiem wojsk NATO od strony morza. Do dnia dzisiejszego BAS 19 jako jeden z nielicznych ostał się w praktycznie w całości. Zlokalizowany przy samym wejściu do portu, na dużym, zalesionym terenie zbudowano kompleks umocnionych budynków i stanowisk w których skład wchodziły m.in stanowiska artylerii przeciwlotniczej, stacja radiolokacyjna, schrony amunicyjne i kierowania ogniem oraz 4 żelbetowe stanowiska dla armat kalibru 130 mm. Nie bez powodu wybrano akurat taką lokalizację gdyż w tym samym miejscu w 1939 roku wybudowano niemiecką baterię zaporową Nettelbeck, której zadaniem była obrona przed nalotem powietrznym oraz walka z jednostkami pływającymi. Wraz ze zmieniającymi się rozkazami, Niemcy zdecydowali się przenieść baterię dalej na zachód pozostawiając w Kołobrzegu schrony i stanowiska ogniowe. Część schronów przejęła właśnie 19 BAS a część Marynarka Wojenna. W latach 80 w miejscu baterii Nettelbeck postawiono wieżę radarową. Obiekt został wcielony w Zautomatyzowany System Radarowego Nadzoru polskich obszarów morskich (ZSRN) do czego służyły dwa radary – większy – wczesnego ostrzegania N-23 „Daniela” oraz mniejszy – nawigacyjny SRN-7453 „Nogat”. 19 Bateria Artylerii Stałej została oddana do użytku w 1950 roku i funkcjonowała do 1977 roku. W tym okresie powstało większość nadbrzeżnych umocnień obronnych i przeciwdesantowych a także punkty obserwacyjne, które się ciągną prawie do Dźwirzyna. Początkowo planowano wybudować Batalionowy Rejon Umocnień (BRU nr. 8), który miał się ciągnąć aż do Mrzeżyna ale jednak powstał tylko Kompanijny Rejon Umocnień, którego jedynym zadaniem była obrona 19 Baterii Artylerii Stałej. Zostały wydzielone dwa rejony obronne, pierwszy znajdujący się w Grzybowie oraz drugi na wschodzie Kołobrzegu w miejscu dzisiejszego sanatorium „Arka”. Jednak nie zdążono wykonać całego planu zabudowy i aktualnie w Grzybowie możemy zobaczyć tylko wieżę lewego punktu obserwacji dwubocznej (obiekt 419a) oraz resztki fundamentów schronu pogotowia lewego punktu obserwacji dwubocznej (obiekt 419b) a na wschodzie pozostałości po schronie prawego punktu obserwacji dwubocznej (obiekt 421b). Wieża została rozebrana w 1996 roku z powodu niebezpiecznego przechylania się.Do terenu 19 BAS pociągnięto tory, po której koleją wąskotorową dowożono amunicję. Do dnia dzisiejszego pozostał jedynie nasyp, kilka wagoników a dokoła bazy można jeszcze znaleźć resztki torowisk.

Schodząc na plażę i idąc brzegiem w kierunku terenu wojska można zobaczyć pozostałości po wieży radaru oraz wieży dalmierza. Odnalazłem kilka zdjęć sprzed około 10 lat na których można było spokojnie tam się dostać niestety dzisiaj jest to praktycznie niemożliwe bo teren w tym miejscu jest dobrze ogrodzony. To właśnie na tych dwóch wieżach opierała się cała bateria gdyż to tu podawano namiary i namierzano cel. W tamtych czasach był to bardzo nowoczesny sprzęt, którego ostatecznie nigdy nie wykorzystano.

Aktualnie teren Baterii jest własnością Wojska Polskiego i choć od wielu lat, różne organizacje starają się odzyskać to miejsce i przemienić na atrakcję turystyczną to nikomu się jeszcze nie udało nic w tym kierunku zdziałać. Część byłego wyposażenia trafiła w ręce Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i tam można je zobaczyć.

Niecały kilometr od 19 Baterii Artylerii Stałej znajduje się składnica garnizonowa. Dzisiaj są to już bardzo okrojone resztki budowli aczkolwiek pewien zarys architektoniczny można dojrzeć. To kompleks kilku budynków o różnej wielkości wyglądających bardziej na hangary samochodowe i składy amunicji. Zbudowany na zadrzewionym terenie, za wydmami stanowił z pewnością niewykrywalne z morza czy powietrza miejsce zaopatrzenia. Przechodząc przez wydmy na plażę i idąc kilkaset metrów na zachód znajdziemy wejście do fortyfikacji Batalionowego Rejonu Umocnionego (BRU nr 5.), do którego jeszcze w tamtym roku (2015) można było wejść. Niestety na początku 2016 w ramach modernizacji linii brzegowej, wejście zasypano i zastawiono. Tuż obok znajduje się wieża strzelnicza, która również wchodziła w skład BRU nr 5. Między Kołobrzegiem a Grzybowem wciąż można w lesie znaleźć wiele pozostałości po umocnieniach, które stanowią swego rodzaju cmentarzysko. Największe z nich znajdziemy obok dzisiejszej Szkoły Morskiej.

Notatka uzupełniająca: 11 maj 2017.
Tegoroczna zima dosyć mocno naruszyła linię brzegową w okolicach Kołobrzegu niszcząc choćby bardzo urokliwe zejście na plażę przed Dźwirzynem ale przede wszystkim wskutek podmywania brzegu odsłoniły się nowe dotychczas niewidoczne elementy umocnień wchodzące w skład Batalionowego Rejonu Umocnionego (BRU nr 5.). Uszkodzeniu natomiast uległa wieżyczka strzelnicza którą widać kilka zdjęć wyżej.